تعویض مفصل لگن چیست؟
تعویض کامل مفصل لگن یا هیپ یک عمل جراحی برای جایگزینی مفصل آسیب دیده با مفصل مصنوعی در بیمارانی است که مفاصل لگن به شدت آسیب دیده دارند. پروتز هیپ از قطعات اصلی ساخته شده از کروم کبالت یا تیتانیوم و قطعات میانی پلاستیکی، فلزی یا سرامیکی تشکیل شده است که به هم مفصل می شوند.
دو نوع پروتز مفصل لگن وجود دارد. در بیماران جوانتر با کیفیت استخوان خوب، پروتزهایی که با مواد متخلخل بسیار محکم پوشانده شده‌اند در استخوان قرار می‌گیرند و سپس استخوان بدن با پیشروی در طی زمان به داخل منافذ روی پروتز حرکت می‌کند و فیکس می‌شود. به این نوع پروتز، پروتز هیپ بدون سیمان گفته می شود. در بیماران مسن‌تری که کیفیت استخوان‌شان خیلی خوب نیست، پروتز با ماده پرکننده‌ای به نام سیمان استخوانی روی استخوان ثابت می‌شود. به این نوع پروتز، پروتز هیپ سیمانی گفته می شود.
در این مقاله می خوانید:
تعویض کامل لگن برای چه کسانی مناسب است؟
در افرادی که مفصل ران آنها به دلیل آرتروز، دررفتگی مفصل ران، شکستگی یا اختلال عروقی آسیب شدیدی دیده است، در صورتی که سایر روش‌های درمانی (دارو، فیزیوتراپی، تزریق داخل مفصلی، استفاده از عصا) نتیجه‌ای نداشته باشد، از پروتز لگن استفاده می‌شود.
پروتز هیپ بهترین گزینه درمانی در موارد درد شدید، محدودیت حرکتی و کوتاهی پا می باشد که مانع از فعالیت های روزمره می شود. ترجیح داده می شود که بیمار بالای 60 سال سن داشته باشد، اما در صورت لزوم می توان آن را برای بیماران جوان تر که به علت بیماری دیگر مثل آرتریت روماتوئید و یا شکستگی مفصلشان خراب شده است، انجام داد.
آخرین پیشرفت ها در پروتزهای مفصل لگن چیست؟
پروتزهایی که برای اولین بار در سال 1960 به کار گرفته شدند، در طول سالیان متمادی پیشرفت های زیادی در زمینه مواد، تکنولوژی و تکنیک های جراحی داشته اند. امروزه رابط های فلز- فلز و فلز- سرامیک به پروتزها اضافه شده است که قبلاً فقط از رابط های فلزی و پلاستیکی تشکیل می شد. این مواد جدید دارای خواص سایش عالی هستند و انتظار می رود که عمر طولانی تری نسبت به پروتزهای رابط پلاستیکی داشته باشند. به این ترتیب زمینه کاربرد در بیماران جوانتر نیز پدیدار شده است.
در حالی که طرح های اولیه پروتز هیپ فقط اجازه تثبیت با سیمان استخوانی را می داد، امروزه پروتزهای هیپ بدون سیمان در دسترس است و به ما اجازه می دهد تا پروتز مستقیماً و بدون نیاز به مواد پرکننده به استخوان بچسبد.
با تغییرات طراحی انجام شده در اندازه و ساختار هندسی قسمت های مفصلی پروتز هیپ، خطر دررفتگی پروتز کاهش یافته است. این امر برخی از محدودیت‌های حرکتی پروتزهای لگن طراحی قدیمی را از بین برده است.
جراحی هایی که قبلاً با برش های بسیار بزرگتر انجام می شد و به گروه های عضلانی بزرگ آسیب می رساند، اکنون می تواند با برش های کوچکتر و مراقبت از بافت های نرم اطراف باسن انجام شود. این امر بازگشت به فعالیت های روزمره را پس از جراحی آسان تر کرده است.
با به کارگیری روش های کنترل درد پس از عمل، مدت اقامت در بیمارستان کوتاه شده است.
بعد از تعویض کامل لگن چه انتظاری باید داشته باشم؟
پس از جراحی تعویض مفصل ران، درد لگن در اکثر بیماران به طور کامل ناپدید می شود و بهبود قابل توجهی در فعالیت های روزمره زندگی مانند راه رفتن و بالا و پایین رفتن از پله ها وجود دارد. کوتاهی ساق پا بین 2-3 سانتی متر قابل اصلاح است.
انجام فعالیت هایی مانند دویدن، پریدن یا انجام کارهای سنگین بعد از پروتز مناسب نیست. این موارد منجر به سایش زودرس پروتز می شود. بعد از عمل پروتز لگن نشستن روی صندلی ها با پایه های کوتاه و انداختن ضربدری پاها روی هم به خصوص در 6 ماه اول مناسب نیست. مریض نباید تا آخر عمر چمباتمه بزند یا روی توالت ایرانی بنشینید. حرکات اینچنینی می تواند باعث دررفتگی مفصل ران و جراحی های مکرر شود. نماز را باید آن را در حالت نشسته بر روی صندلی بخواند.
6-8 هفته بعد از جراحی می تواند رانندگی کند، اما صندلی راننده باید پایین نباشد تا مفصل ران بیش از حد خم نشود. ما بعد از عمل در این موارد اطلاع کافی به مریض هایمان می دهیم. در 6 هفته اول در حالت های درازکش باید یک بالش بین پاهای خود داشته باشید. البته برخی از این محدودیت‌ها برای پروتزهای هیپ با طرح‌های جدیدتر و ساختار سر بزرگتر وجود ندارد.
6 هفته بعد از جراحی پروتز می توانید ورزش هایی مانند شنا، پیاده روی و استفاده از دوچرخه ورزشی انجام دهید. ورزش هایی مانند تنیس، فوتبال و بسکتبال مناسب نیستند.
آیا تعویض کامل لگن طول عمر دارد؟
قسمت هایی که پروتز کل هیپ را تشکیل می دهند به مرور زمان به دلیل اصطکاک ایجاد شده در حین حرکت فرسوده می شوند. بدن به قطعات میکروسکوپی فلزی و پلاستیکی جدا شده از قطعات پروتز که در اثر اصطکاک ایجاد می شود و با چشم غیر مسلح دیده نمی شود، واکنش نشان می دهد، این واکنش بدن باعث می شود پروتز از استخوان جدا شود. این منجر به لق شدن دردناک پروتز می شود. طول عمر پروتزهای هیپ که با استفاده از تکنیک های جراحی مناسب و طراحی های مدرن پروتز ساخته شده اند، اکنون به 20-15 سال افزایش یافته است. انتظار می رود این دوره در پروتزهای هیپ جدید ساخته شده با رابط های سرامیکی و فلزی طولانی تر باشد. وزن بیش از حد و فعالیت های شدید مکرر باعث افزایش سایش و کوتاه شدن عمر پروتز می شود. در اکثر بیماران، پروتزهای شل شده را می توان با جراحی دوم برداشت و با پروتز جدید جایگزین کرد، اما جراحی دوم دشوارتر است، نیاز به استفاده از پروتزهای بزرگتر دارد و عمر پروتز دوم به اندازه پروتز اولی نیست.
عمل جراحی من چگونه خواهد بود؟
تصویر اشعه ایکس از یک بیمار که پروتز هیپ انجام داده است.
جراحی حدود 2 ساعت طول می کشد. پمپ های ضد درد که از طریق اپیدورال یا عروقی وارد می شوند برای جلوگیری از درد بعد از عمل استفاده می شوند. خون را می توان به صورت داخل وریدی برای جایگزینی خونی که در حین و بعد از جراحی از دست داده شده، داده شود. در چند روز اول یک بالش بین پاهای مریض قرار داده می شود. پس از رفع شدن بی حسی نخاعی ویا بعد از بیدار شدن از بی هوشی، تمرینات تنفسی شروع می شود. مریض می تواند روز بعد از جراحی بایستید، با استفاده از واکر یا عصا مسافت های کوتاهی را پیاده روی کند. از آنجایی که نشستن در مکان های با ارتفاع کم مناسب نیست، باید از وسایل افزاینده ارتفاع توالت در بیمارستان و منزل استفاده کند. با توجه به توصیه های پزشک، ممکن است لازم باشد از وارد کردن وزن کامل روی پای عمل شده خود برای مدت معینی اجتناب کند.
بستری مریض های من در بیمارستان غالبا دو روز است. پس از ترخیص، بسیار مهم است که تمرینات توصیه شده را در خانه انجام دهید و لازم است پس از خروج از بیمارستان برای مدتی از رقیق کننده های خون استفاده کنید تا از تشکیل لخته خون در پاهایتان جلوگیری شود.
بعد از جراحی این کار را نکنید!
- حداقل به مدت 6 هفته از انداختن پاها روی هم اجتناب کنید،
- هنگام نشستن به جلو خم نشوید و چیزی را از روی زمین بلند نکنید،
- زانوهای خود را بالاتر از سطح باسن بلند نکنید،
- روی توالت ایرانی ننشینید،
- هنگام نشستن و ایستادن بیش از حد به جلو خم نشوید.
نمونه جراحی تعویض مفصل
چه عوارضی ممکن است پس از تعویض کامل مفصل ران رخ دهد؟
عوارض جدی پس از جراحی تعویض کامل مفصل لگن نادر است. شایع ترین مشکل ایجاد لخته در رگ هاست (ترومبوز وریدهای عمقی) که به دلیل جریان خون آهسته در پاه اتفاق می افتد. برای جلوگیری از این، درمان پیشگیرانه با داروهای رقیق کننده خون پس از جراحی داده می شود. در صورت لزوم می توان این درمان را تا 30 روز تمدید کرد. شروع زودهنگام راه رفتن بعد از جراحی و اجتناب از بی تحرکی این خطر را کاهش می دهد. استفاده از جوراب های واریس ممکن است مفید باشد.
عفونت پس از تعویض کامل مفصل ران در 0.1 تا 1.5 درصد دیده می شود. ابتلا به عفونت در سایر نقاط بدن (مثلاً در دستگاه ادراری، دندان ها)، ابتلا به دیابت و سایر بیماری های مزمن این خطر را افزایش می دهد. درمان هر گونه عفونتی که ممکن است در جای دیگری از بدن رخ دهد قبل از جراحی ضروری است. درمان پیشگیرانه آنتی بیوتیکی در حین جراحی داده می شود و با انجام اقدامات احتیاطی ویژه در حین جراحی، خطر عفونت کاهش می یابد. اگر عفونت در پروتز هیپ ایجاد شود، ممکن است به اقداماتی مانند جراحی های مکرر، برداشتن پروتز و قرار دادن مجدد پس از یک دوره زمانی خاص نیاز باشد.
پس از تعویض کامل مفصل ران، دررفتگی پروتز در 8-5 درصد موارد اتفاق می افتد. بسیار مهم است که از انجام برخی حرکات بعد از جراحی به خصوص در 6 هفته اول اجتناب کنید. با پیشرفت در تکنیک های جراحی و طراحی پروتز، میزان دررفتگی نسبت به سال های گذشته کاهش یافته است.
در حین جراحی، اقدامات احتیاطی ویژه برای از بین بردن نابرابری قد بین پاها انجام می شود. با این حال، در برخی موارد، بلند کردن ساق پا ممکن است برای بازگرداندن تعادل بافت نرم در مفصل ران و جلوگیری از خطر دررفتگی ضروری باشد. اختلاف طول تا 2 سانتی متر مشکلی ایجاد نمی کند زیرا توسط لگن بالانس می شود. در صورت لزوم می توان با قرار دادن ارتفاع در داخل کفش مشکل را حل کرد.
به غیر از موارد ذکر شده در بالا، عوارضی مانند مشکلات ترمیم زخم، آسیب های عروقی یا عصبی، دررفتگی برخی از قسمت های پروتز، شکستگی در اطراف پروتز و شکستگی در خود پروتز ممکن است رخ دهد، اما این موارد بسیار نادر هستند.
برای جلوگیری از عفونت بعد از تعویض کامل لگن چه باید کرد؟
این خطر، هرچند کم، وجود دارد که باکتریهای موجود در برخی از قسمت های بدن وارد خون شوند و از طریق خون به پروتز لگن رسیده و در آنجا مستقر شود و باعث عفونت شود. اگر قرار است در دو سال اول پس از جراحی تعویض مفصل ران، عمل جراحی دندان یا مجاری ادراری انجام دهید، باید از قبل جراحی آنتی بیوتیک مصرف کنید. جلوگیری از عفونت با آنتی بیوتیک مناسب، به ویژه یک ساعت قبل از اقداماتی مانند کشیدن دندان، جرمگیری و درمان ریشه بسیار مهم است. برای دوز و مدت زمان مصرف آنتی بیوتیک بهتر است با پزشک ارتوپد خود مشورت کنید.
همچنین باید به مراقبت از پا توجه کنید و در صورت بروز علائم عفونت پا و ناخن به پزشک ارتوپد خود اطلاع دهید.
جهت مشاهده نمونه عمل تعویض مفصل لگن دکتر محمد اسدی فانید اینجا کلیک کنید.
نوشته:
متخصص ارتوپدی
فلوشیپ جراحی ستون فقرات و جراحی های کم تهاجمی آندوسکوپیک ستون فقرات، دوره تکمیلی جراحی زانو، لگن و آرتروپلاستی (تعویض مفاصل) و آرتروسکوپی
