کیست گانگلیونی (مچ دست) چیست؟ علائم، علل و درمان
جراحی اصلاحی پاهای پرانتزی
آرتروز چیست؟
این بیماری که در بین مردم به ساییدگی مفصل معروف است و در پزشکی به عنوان "آرتروز" و یا "استئوآرتریت" شناخته می شود، در نتیجه از بین رفتن سطح غضروفی مفاصل رخ می دهد. در مفاصل غضروف مفصلی وجود دارد که سطوح استخوانی متقابل را می پوشاند و حرکت بدون درد و لغزنده را فراهم می کند. با گذشت سال ها، این بافت براق و صاف فرسوده می شود و در جاهایی استخوان زیر آن نمایان می شود.
کدام مفاصل بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند؟
آرتروز اغلب در مفاصل تحمل کننده وزن رخ می دهد. مفصل ران، زانو، انگشتان و ستون فقرات بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند و مفصل زانو شایع ترین آنهاست. با این حال، درگیری مفاصلی مانند مچ دست، شانه و آرنج نادر است مگر اینکه آسیب خاصی وجود داشته باشد.
علائم آرتروز چیست؟
مهمترین علامت آرتروز درد است. دردی که در ابتدا با استفاده از مفصل افزایش می یابد و با استراحت برطرف می شود ولی ممکن است با پیشرفت بیماری دائمی شود. تورم، بیرون زدگی استخوان و تغییر شکل در مفاصل ایجاد می شود. صداهایی با اصطلاح کرپیتاسیون شناخته می شود ممکن است در نتیجه مالش سطوح استخوان به یکدیگر شنیده شود. دامنه حرکت مفاصل کاهش می‌یابد و از دست دادن عملکرد در مفصل آسیب دیده رخ می‌دهد. درد و سفتی مفاصل در ابتدای حرکت بیشتر است. هنگامی که حرکت به طور مکرر انجام شود، کمی بهبودی در سفتی ایجاد می شود. درد بیماران در هوای سرد و مرطوب بدتر می شود.
مهمترین علامت در مفصل زانو درد است. جدای از این، محدودیت حرکتی، تورم به دلیل افزایش مایع مفصلی، نازک شدن عضلات اطراف مفصل و تغییر شکل ناشی از ساییدگی مفصل زانو ممکن است مشاهده شود. با گذشت زمان، زانوها تغییر شکل می دهند و پاها به سمت داخل منحنی می شوند. علائمی مانند قفل شدن زانو ممکن است به دلیل شناور بودن غضروف یا قطعات استخوانی در مفصل و گیر کردن آن در داخل مفصل رخ دهد.
عوامل خطر چیست؟
مهم ترین عامل خطر برای آرتروز سن است. یک سوم افراد بالای 65 سال دارای علائم آرتروز هستند که توسط اشعه ایکس (رادیوگرافی) تشخیص داده می شود. چاقی یکی از مهمترین عوامل است. بدون در نظر گرفتن سن، خطر ابتلا به آرتروز در افراد چاق 2 برابر در مردان و 3 برابر در زنان افزایش می یابد. به دلایل ناشناخته، آرتروز در زنان دو برابر مردان شایع است. تصور می شود که برخی از عوامل خانوادگی نیز وجود دارد. بازیکنان حرفه ایی فوتبال و تنیس و دوندگان مسافت های طولانی نیز حتی اگر هیچ آسیب یا جراحی روی مفاصل زانو نداشته باشند، در معرض خطر ابتلا به آرتروز هستند. تصور می شود که این به دلیل استفاده بیش از حد باشد.
جدای از این عوامل خطر، تمام بیماری ها و آسیب هایی که می توانند به غضروف مفصل آسیب برسانند، می توانند زمینه ساز آرتروز شوند. آرتروز ممکن است به دلایل زیادی مانند شکستگی مفصل، آسیب های منیسک و رباط درمان نشده، تجمع اسید اوریک در مفصل در نقرس، التهابات عفونی و غیرعفونی و خونریزی مکرر داخل مفصلی در هموفیلی در مفصل رخ دهد.
برای جلوگیری از آرتروز چه باید کرد؟
مهمترین عامل برای جلوگیری از آرتروز مفاصل، جلوگیری از چاقی است. در حین راه رفتن، 3 تا 6 برابر وزن بدن روی مفصل زانو قرار می گیرد، بنابراین حتی اگر یک کیلو اضافه وزن وجود داشته باشد، به صورت 6 کیلوگرم روی زانو منعکس می شود. این بار غیرعادی ایجاد شده در اثر وزن اضافی روی مفصل، باعث آسیب جبران ناپذیری به بافت غضروفی می شود و باعث بروز آرتروز در سنی بسیار زودتر از حد انتظار می شود. کاهش وزن پس از شروع بیماری بسیار مهم است با کاهش وزن می توان پیشرفت بیماری را کاهش داد و درد را کاهش داد.
ورزش های منظم و غیر شدید برای سلامت مفاصل مهم هستند. 20 تا 30 دقیقه ورزش با شدت کم و 5 بار در هفته هم برای سلامت قلب و ریه و هم برای سلامت مفاصل مفید است. ورزش هایی مانند شنا، پیاده روی، دوچرخه سواری و گلف را می توان حتی در سنین بالاتر انجام داد.
آسیب های مفصلی باید به طور مناسب درمان شوند. شکستگی های مربوط به مفصل باید به درستی درمان شوند و آسیب های منیسک و رباط صلیبی باید بدون تاخیر اصلاح شوند. مطالعاتی که انجام شده و در مجلات معتبر در خارج از کشور منتشر شده است، خاطر نشان می سازد که خطر آرتروز در مفصل پس از پارگی رباط صلیبی قدامی که دیر درمان شده اند به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
برای جلوگیری از پوکی استخوان (از دست دادن استخوان)، دریافت مناسب کلسیم و استفاده از هورمون ها در مواقع ضروری مهم است. بدشکلی استخوان‌ها که به دلیل پوکی استخوان ایجاد می‌شوند (به عنوان مثال، انحنای پا) می‌توانند بار بیش از حد روی یک قسمت از مفصل وارد کرده و منجر به سایش زودرس شوند.
در برخی از حرفه و ورزش ها، حرکات چالش برانگیز تکراری و ماندن در موقعیت های نامناسب برای مدت طولانی بر سلامت مفاصل تأثیر منفی می گذارد. برای مثال آرتروز در زانوهای کشاورزان محله حکم آباد تبریز که کشاورزی سنتی انجام داده و به مدت طولانی در حالت چمباتمه کار می کنند و وسایل سنگین را بلند می کنند خیلی شایع است، همچنین آرتروز در مفاصل انتهایی کمر و استخوان ترقوه در وزنه برداران و در مفاصل شانه کارگرانی که از مته چکشی استفاده می کنند دیده می شود.
آرتروز چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص آرتروز بسیار آسان است. پزشک پس از پرسیدن چند سوال، بیمار را معاینه می کند. در این میان، حتماً باید پزشک خود را در جریان حوادث، جراحات و جراحی های قبلی خود قرار دهید. بیشتر اوقات، تشخیص را می توان با یک عکس اشعه ایکس ساده گذاشت.
در موارد آرتروز زودرس، اشعه ایکس ممکن است طبیعی باشد، در این صورت MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) ممکن است مفید باشد. آزمایش خون معمولاً در آرتروز طبیعی است، اما آزمایش خون ممکن است برای تشخیص سایر بیماری ها ضروری باشد.
سیر آرتروز چگونه است؟
امروزه هیچ روش درمانی وجود ندارد که بتواند آسیب ناشی از آرتروز را معکوس کند و مفصل را به حالت عادی بازگرداند. ولی درمان هایی در دست داریم تا روند را متوقف و یا کند کنیم. غالبا این بیماری در طول سال ها پیشرفت می کند و ممکن است بیش از یک مفصل درگیر شود. شدت علائم در نوسان است، با فعالیت و دوره های آرام با استراحت و داروها افزایش می یابد.
بیماران چه باید بکنند؟
بیماران و همچنین پزشکان باید سهم مهمی در درمان بیماران مبتلا به آرتروز داشته باشند.
آنچه به بیمارانم برای این هدف توصیه میکنم در زیر آمده است:
- تغییر سبک زندگی: فشار بیش از حد بر روی مفصل دارای آرتروز باعث افزایش درد می شود. به همین دلیل ورزش هایی مانند دویدن، پرش و ضربه را باید کنار گذاشت و ورزش هایی مانند شنا، دوچرخه سواری، پیاده روی و پلاتس را ترجیح داد.
- فعالیت هایی مانند چمباتمه زدن، بالا و پایین رفتن از پله ها باید کاهش یابد و از حمل بارهای بیش از 2 کیلوگرم خودداری شود.
- چاقی مهمترین عامل موثر بر سرعت پیشرفت بیماری است. در افراد چاق کاهش وزن علائم بیماری را کاهش داده و پیشرفت آن را کند می کند.
- ورزش های مناسب: تمرینات مناسب، در تقویت عضلات و حفظ دامنه حرکتی مفاصل مفید است. ورزش نقش مهمی به ویژه در آرتروز ستون فقرات دارد.
- استفاده از عصا در آرتروز مفاصل تحمل کننده وزن مفید است زیرا بار روی مفصل آسیب دیده را کاهش می دهد.
- کفی های نرم و انتخاب کفش مناسب با کف ضخیم و نرم مفید است.
- وسایل کمکی مانند زانوبندهای مناسب درد بیمار را کاهش می دهند.
درمان پزشکی
- در مراحل اولیه بیماری، علائم را می توان با درمان های دارویی تحت کنترل نگه داشت. کیفیت زندگی بیماران را می توان با داروهای مسکن و ضد التهاب بهبود بخشید. در مصرف طولانی مدت این داروها باید از نظر عوارض معده، کبد، کلیوی و قلبی احتیاط کرد.
- تزریق داخل مفصلی ماده ای به نام اسید هیالورونیک که در بین مردم به ژل معروف است می تواند شکایات بیمار را به مدت 6 ماه تا 1 سال تسکین دهد. این روش درمانی که ویسکوپلنتیشن نامیده می شود، می تواند روانکاری مفاصل را افزایش داده و راحتی حرکت را فراهم کند و در عین حال درد را نیز کاهش می دهد. هیچ عارضه جانبی جدی به جز واکنش آلرژیک آن هم در موارد نادر ندارد.
- موادی به نام گلوکوزامین و کوندروایتین سولفات، بلوک های سازنده غضروف مفصل هستند. این مواد هنوز دارو محسوب نمی شوند و به عنوان مکمل های غذایی به فروش می رسند. اگرچه نتایج متناقضی در مطالعات مختلف به دست آمده است، اما دیدگاه عمومی پذیرفته شده این است که این مواد در کاهش درد در استفاده طولانی مدت موثر هستند. حد اقل سه هفته تا 2 ماه طول می کشد تا اثرات آن شروع شود.
- تزریق داخل مفصلی کورتیزون می تواند التهاب زانوهای بسیار متورم و دردناک را کاهش دهد. تزریق های مکرر مفید نیست و ممکن است در طولانی مدت سرعت پیشرفت آرتروز را تسریع کند.
- روش های فیزیوتراپی ممکن است باعث تسکین کوتاه مدت شود، اما این درمان سیر طبیعی بیماری را تغییر نمی دهد.
- روش های جدید مانند تزریق پی آر پی، اورتوکین و یا سلول های بنیادی مفید است، برای اطلاعات بیشتر در این موارد می توانید روی هر کدام از این کلمات کلیک کنید و اطلاعات در این موارد را از سایت ما دریافت کنید.
درمان جراحی
اگر روش های درمانی پزشکی کمکی نکرد یا به مرور زمان بی اثر شد، درمان جراحی مطرح می شود. گزینه های درمان جراحی در زیر ذکر شده است.
- درمان دبریدمان آرتروسکوپیک
در مراحل اولیه بیماری استفاده می شود. در روش جراحی بسته، از دو برش کوچک دوربین و ابزاز آلات وارد مفصل می‌شود و اقداماتی مانند شستشو، تمیز کردن غضروف‌های حاشیه‌دار، برداشتن اجسام شل و اصلاح پارگی منیسک انجام می‌شود. ممکن است درد بیماران بین 6 ماه تا 5 سال تسکین یابد. سیر طبیعی بیماری را تغییر نمی دهد و در مفاصل به شدت آسیب دیده بی فایده است.
- جراحی های اصلاحی استخوان
اگر بیماری پیشرفت متوسطی داشته و یک طرف زانو سالم باشد، انجام می شود. هدف، برداشتن فشار وارده بیش از حد روی قسمت فرسوده مفصل و انتقال فشار به سمت سالم است. برای این کار، استخوان بریده، اصلاح و با رساندن آن به زاویه مناسب ثابت می شود. معمولاً از پیچ و پلاک برای تثبیت استفاده می شود. ترجیحاً در بیماران جوانی که پروتز برای آنها مناسب نیست استفاده می شود و برای 5 تا 10 سال تسکین ایجاد می کند.
- بی حرکت کردن مفصل (Arthrodesis)
در برخی مفاصل که از دست دادن حرکت در آن مفصل چندان قابل توجه نیست (مثلا مچ پا، ستون فقرات و مفاصل کوچک دست یا پا) استفاده می شود. سطوح ساییده شده مفصل برداشته شده و دو استخوان با هم جوش داده می شوند و درد به طور کامل از بین می رود، اما هیچ حرکتی در مفصل مربوطه وجود ندارد. در مفاصلی که حرکت مهم است مانند لگن، زانو، آرنج و شانه ها استفاده نمی شود.
- پروتزهای مفصلی
ایجاد یک مفصل جدید با پوشاندن سطوح فرسوده مفصل با مواد فلزی و پلاستیکی یا سرامیکی است. بیشتر در مفاصل زانو، لگن و شانه انجام می شود. پروتز موثرترین درمان آرتروز است که تا امروزه شناخته شده است. 3-2 ماه پس از جراحی پروتز، درد به طور کامل از بین می رود و فرد به فعالیت های روزمره زندگی باز می گردد. با تکنولوژی امروزی، طول عمر پروتزها بین 15 تا 25 سال است. پس از آن ممکن است به دلیل سایش و لق شدن، نیاز به تعویض داشته باشد. به همین دلیل، گروه بیماران ایده آل بالای 60 سال سن دارند، اما در صورت لزوم می توان پروتز را در سنین خیلی زودتر هم گذاشت. انجام پرش، ورزش های دویدن و فعالیت های سنگین بعد از پروتز مناسب نیست.
برای اطلاعات بیشتر در مورد پروتزها می توانید به قسمت های آرتروپلاستی کامل زانو و آرتروپلاستی مفصل ران در این سایت مراجعه کنید.
نوشته:
متخصص ارتوپدی
فلوشیپ جراحی ستون فقرات و جراحی های کم تهاجمی آندوسکوپیک ستون فقرات، دوره تکمیلی جراحی زانو، لگن و آرتروپلاستی (تعویض مفاصل) و آرتروسکوپی
آیا شما و یا اطرافیان تان آرتروز دارید؟ جهت مشاوره و ویزیت با ما تماس بگیرید.
