علائم، تشخیص و درمان آرتروز مفصل لگن
آرتروز مفصل لگن که در پزشکی با عنوان استئوآرتروز هیپ شناخته می شود، زمانی رخ می دهد که بافت غضروف مفصل ران به دلایل مختلف آسیب دیده، به مرور زمان فرسوده شده و خاصیت لغزندگی خود را از دست می دهد و باعث ایجاد شکایاتی مانند درد لگن، محدودیت حرکت و مشکل در راه رفتن می شود. آرتروز یا استئوآرتروز که به آن بیماری دژنراتیو مفصل نیز می گویند، یک بیماری رایج و مهم ارتوپدی است که عموماً در افراد میانسال و مسن را درگیر می کند.
شروع زودهنگام درمان آرتروز لگن به کاهش اثرات منفی آن کمک می کند. روش‌های درمانی غیرجراحی مختلف و گزینه‌های درمانی مختلف جراحی مانند جراحی تعویض کامل مفصل ران در درمان آرتروز مفصل ران وجود دارد.
آرتروز مفصل ران چیست؟
مفصل ران یکی از بزرگترین مفاصل تحمل کننده وزن بدن است. بنابراین در معرض استرس، سایش و پارگی است. در سطوح استخوانی که مفاصل را تشکیل می دهند، غضروف مفصلی وجود دارد که سطح صافی ایجاد می کند و به مفصل اجازه می دهد به نرمی حرکت کند. غضروف مفصل ران به تدریج با افزایش سن فرسوده می شود، به خصوص در افراد دارای اضافه وزن. با این حال، در مواردی مانند دررفتگی مفصل ران، این ساییدگی و پارگی غضروف مفصل ران می‌تواند در سنین بسیار پایین‌تر رخ دهد.
در اثر سایش غضروف، سطح مفصل زبر شده و مفصل لغزندگی خود را از دست می دهد. باریک شدن فضای مفصل به دلیل سایش و نازک شدن غضروف ایجاد می شود که به عنوان یک بالشتک محافظ بین استخوان های تشکیل دهنده مفصل ران عمل می کند. به دلیل از دست دادن غضروف، هماهنگی ساختاری مفصل ران نیز مختل می شود. سایش و از بین رفتن غضروف نیز باعث تغییرات و آسیب به بافت استخوانی زیرین می شود. استخوان های آسیب دیده ران برای جبران از دست دادن غضروف به سمت بیرون رشد می کنند و برجستگی های خاردار به نام استئوفیت را تشکیل می دهند. اصطکاک بین سطوح استخوان لگن و محدودیت حرکت مفصل که در نتیجه همه این تغییرات در آرتروز مفصل ران ایجاد می شود، باعث درد لگن و دشواری در حرکاتی مانند راه رفتن، چمباتمه زدن، بالا و پایین رفتن از پله ها می شود.
علل آرتروز مفصل ران
هیچ علت قطعی شناخته شده ای برای آرتروز مفصل ران وجود ندارد. با این حال، مشخص شده است که عوامل مختلفی خطر ابتلا به آرتروز لگن را افزایش می‌دهند، به ویژه سن، جنسیت، چاقی، ویژگی‌های ژنتیکی و مشکلات لگن که در دوران کودکی دیده می‌شود مانند دیسپلازی رشدی هیپ. آرتروز هیپ که با افزایش سن رخ می دهد، در زنان شایع تر از مردان است. اگرچه آرتروز مفصل ران معمولاً در افراد بالای 50 سال دیده می شود، اما می تواند در سنین پایین تر نیز رخ دهد به ویژه در موارد دررفتگی رشدی لگن یا سایر بیماری‌های لگن در دوران کودکی.
علل آرتروز مفصل ران:
- سن بالا
- اضافه وزن، چاقی
- سابقه خانوادگی آرتروز هیپ
- درمان نادرست بیماری گیرافتادگی لگن و پارگی لابروم
- آسیب های مفصل ران
- دررفتگی مادرزادی لگن (دیسپلازی رشدی هیپ)
- بیماری های لگن دوران کودکی
- بیماری های مختلفی که بر مفصل ران و استخوان ها تأثیر می گذارد. بیماری های روماتیسمی التهابی، نکروز آواسکولار، عفونت، برخی بیماری های خونی، بیماری پاژه، اختلالات متابولیک، بیماری های غدد درون ریز، شرایط نوروپاتیک، تومورها.
علائم آرتروز لگن
شایع ترین علائم آرتروز مفصل ران دردی است که با ایستادن شروع شده و با گذشت زمان باعث لنگیدن هنگام راه رفتن ده به تدریج باعث محدودیت حرکتی می شود.
علائم آرتروز مفصل ران:
- دردی که به باسن، کشاله ران یا زانو تیر می کشد،
- درد و حساسیت شدید در مفصل ران،
- درد لگن که پس از فعالیت شدید بدتر می شود،
- محدودیت حرکت در مفصل ران،
- مشکل در نشستن و ایستادن و مشکل در چمباتمه زدن،
- مشکل در راه رفتن و لنگیدن.
آرتروز مفصل ران وضعیتی است که در طول زمان به کندی ایجاد می شود. بنابراین، در مراحل اولیه از دست دادن غضروف و آرتروز، شکایت بیمار ممکن است درد خفیف لگن باشد که فقط با حرکت رخ می دهد. با این حال، گاهی اوقات درد شدید ناگهانی و کوتاه مدت نیز ممکن است احساس شود. درد لگن و سفتی مفاصل که در صبح بدتر و یا پس از مدتی نشستن یا استراحت بدتر می شود نیز از علائم آرتروز لگن است. در بیماران مبتلا به آرتروز مفصل ران، شکایات بیمار به ویژه درد لگن به تدریج افزایش یافته و با گذشت زمان بدتر می شود و بیمار در انجام فعالیت های روزانه مانند راه رفتن، خم شدن، نشستن و ایستادن و پوشیدن کفش دچار مشکل می شود.
با پیشرفت آرتروز مفصل ران، شکایات دردناک بیشتر رخ می دهد، از جمله در هنگام استراحت یا شب. فعالیت های شدید می تواند شدت درد لگن و سفتی مفصل را افزایش داده و باعث لنگیدن هنگام راه رفتن شود. در آرتروز پیشرفته لگن، مشکل در راه رفتن و لنگیدن به دلیل محدودیت حرکت مفصل و ضعف در عضلات گلوتئال (باسن) مشهود است. بیماران شروع به استفاده از عصا برای حمایت از راه رفتن خود می کنند.
آرتروز لگن چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص آرتروز لگن؛ با معاینه فیزیکی توسط پزشک ارتوپد و با رادیوگرافی هیپ به راحتی قابل تشخیص است.
با این حال، درد ناشی از آرتروز مفصل ران در مراحل اولیه آن می تواند در قسمت های مختلف بدن از جمله کشاله ران، ران، لگن یا زانو احساس شود. به همین دلیل، تشخیص آرتروز لگن در ابتدا می تواند دشوار باشد. در چنین مواردی می توان از سایر معاینات تصویربرداری رادیولوژیکی پیشرفته مانند توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده کرد. به ندرت پزشک ارتوپد ممکن است آزمایش‌های آزمایشگاهی مانند مقداری خون و مایع مفصلی را برای بررسی بیماری‌های زمینه‌ای که ممکن است باعث آرتروز مفصل ران شوند، تجویز کند. هنگامی که آرتروز مفصل ران بر اساس نتایج معاینات و آزمایشات تشخیص داده می شود، پزشک ارتوپد گزینه های درمانی را با بیمار در میان می گذارد و برنامه درمانی را تعیین می کند.
درمان آرتروز هیپ
درمان آرتروز مفصل ران شامل روش‌های درمانی جراحی و غیرجراحی با هدف تسکین درد لگن، از بین بردن محدودیت حرکتی و بهبود عملکرد مفصل ران است. جراحی همیشه اولین گزینه در درمان آرتروز لگن نیست. پزشک ارتوپد گزینه های درمانی را با توجه به شکایت بیمار و میزان آرتروز مفصل ارزیابی می کند. به بیمار اطلاع می دهد که آیا باید یک درمان غیرجراحی اعمال شود یا یک روش جراحی در درمان آرتروز هیپ مورد نیاز است.
روش های درمان غیر جراحی برای آرتروز مفصل ران شامل دارو، فیزیوتراپی، ورزش، تزریق داخل مفصلی و استفاده از وسایل کمکی مانند عصا است. در درمان جراحی آرتروز مفصل ران پیشرفته، جراحی تعویض کامل مفصل ران انجام می شود.
روش های درمان غیرجراحی آرتروز مفصل ران
در مراحل اولیه آرتروز مفصل ران، به طور کلی روش های درمانی غیر جراحی توصیه می شود. و شامل موارد زیر است:
کاهش وزن: افزایش وزن بدن بار بیشتری را روی مفصل ران وارد می کند. کاهش وزن اضافی و حفظ وزن سالم با کاهش فشار روی مفصل ران به کاهش سرعت از دست دادن غضروف کمک می کند.
درمان دارویی: برای کاهش درد در آرتروز لگن می توان با توصیه پزشک ارتوپد از درمان دارویی استفاده کرد. سعی می شود درد لگن با مسکن های ساده و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) کنترل شود. می توان
ورزش: برنامه‌های ورزشی که شامل فعالیت با شدت بالا نمی‌شوند، تمرین‌هایی که در آب انجام می‌شوند و تمرین‌هایی که عضلات اطراف لگن را تقویت می‌کنند و از مفصل ران حمایت می‌کنند به کاهش درد کمک می‌کنند. می توان از داروهای حمایت کننده غضروف نیز سود برد.
فیزیوتراپی: یکی از موثرترین روش های درمانی برای آرتروز خفیف و متوسط مفصل ران، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی برای آرتروز هیپ با هدف کاهش درد لگن، تقویت عضلات اطراف لگن و حفظ تحرک مفصل انجام می شود. دستگاه های کمکی همراه با فیزیوتراپی داده می شود. در بیمارانی که به دلیل آرتروز لگن محدودیت حرکتی دارند، راه رفتن با عصا و استفاده از تکیه گاه هایی مانند عصا و واکر می تواند باعث افزایش تحرک شود.
تزریق داخل مفصلی: تزریق داخل مفصلی مانند تزریق کورتیکواستروئید، اسید هیالورونیک و پلاسمای غنی از پلاکت (TZP-PRP) از جمله روش هایی است که در درمان آرتروز لگن استفاده می شود. تزریق پلاسمای غنی از پلاکت که به عنوان تزریق پی آر پی نیز شناخته می شود، یکی از روش های درمان ترمیمی موثری است که برای تسکین درد و کمک به بهبود بافت در درمان درد لگن استفاده می شود.
علاوه بر تزریق PRP به داخل و اطراف مفصل ران تحت هدایت اولتراسوند، از برنامه های اوزون تراپی نیز در درمان آرتروز لگن استفاده می شود. اوزون تراپی برای آرتروز مفصل ران یکی از روش های درمانی جایگزین است که با افزایش اکسیژن رسانی به بافت ها باعث تسکین درد می شود.
آیا می توان از آرتروز لگن جلوگیری کرد؟
انجام اقدامات احتیاطی در برابر خطر ابتلا به آرتروز که با افزایش سن رخ می دهد یکی از اقدامات ضروری برای یک زندگی بدون درد است. از آنجایی که مفصل ران یکی از مفاصل اصلی است که وزن بدن را تحمل می کند، بیشتر در معرض آسیب است. مهمترین کاری که باید برای جلوگیری از آرتروز مفصل ران انجام دهید، توجه به سلامت مفاصل است. حفظ وزن سالم، توجه به عادات غذایی و ورزش از راه های اصلی محافظت از سلامت مفاصل است.
در حالی که داشتن وزن مناسب بار روی مفاصل را کاهش می دهد، فعال ماندن با انجام تمرینات منظم عضلات اطراف مفاصل را تقویت می کند و به جلوگیری از ساییدگی و پارگی غضروف کمک می کند. گنجاندن مواد مغذی ضروری در رژیم غذایی روزانه ما نیز برای قوی و سالم نگه داشتن استخوان ها و مفاصل تا حد امکان ضروری است.
آرتروز هیپ در چه کسانی شایع تر است و عوامل خطر چیست؟
اگرچه آرتروز هیپ می تواند در هر سنی رخ دهد، اما در افراد بالای 65 سال شایع تر است. افرادی که زندگی کم تحرکی دارند و مشکلات چاقی دارند نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به آرتروز لگن هستند. برخی از عوامل خطر وجود دارد که ممکن است احتمال بروز آرتروز لگن را افزایش دهد. این عوامل خطر عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی: زمانی که سابقه خانوادگی آرتروز هیپ وجود داشته باشد، بروز افزایش می یابد.
- بیماری های لگن در دوران کودکی: بیماری های هیپ که در کودکان دیده می شود، مانند دررفتگی رشدی لگن، خطر ابتلا به آرتروز هیپ در سنین پایین تر افزایش می یابد.
- استئونکروز: استئونکروز زمانی رخ می دهد که جریان خون به مفصل ران مختل شده و باعث مرگ سلولهای مفصل شده باعث ایجاد درد در مفصل ران می شود. هنگامی که جریان خون مختل می شود، سلول های استخوانی نمی توانند حیات خود را حفظ کنند و خطر ابتلا به آرتروز در مفصل ران افزایش می یابد.
- گیرافتادگی سر استخوان فمور و استابولوم: وضعیت گیرافتادگی مفصل ران ناشی از خراب شدن ساختار مفصل گوی و سوکت در مفصل ران است. این خطر ابتلا به آرتروز لگن را افزایش می دهد.
- ترومای شدید: شکستگی یا دررفتگی در استخوان های لگن ممکن است به مرور زمان باعث آرتروز شود.
درمان جراحی آرتروز لگن
اگر آرتروز مفصل ران پیشرفته باشد یا شکایات بیمار با روش های درمانی غیرجراحی برطرف نشد، پزشک ارتوپد جراحی را توصیه می کند. روش های جراحی مختلفی برای درمان جراحی آرتروز مفصل ران، به ویژه جراحی تعویض کامل مفصل ران وجود دارد:
استئوتومی: یکی از روش های در درمان آرتروز مفصل ران است که کمتر استفاده می شود و هدف آن کاهش بار روی مفصل با بریدن سر استخوان ران یا مفصل ران است.
آرتروسکوپی هیپ: آرتروسکوپی هیپ در مراحل اولیه آرتروز مفصل ران برای کاهش سرعت آرتروز مفصل ران انجام می شود.
تعویض کامل مفصل ران: موثرترین درمان برای بیمارانی که از روش های غیرجراحی در درمان آرتروز لگن موثر واقع نشده است، جراحی تعویض کامل مفصل ران است. در این روش درمانی قسمت های آسیب دیده مفصل ران برداشته شده و با قطعات مفصل مصنوعی به نام پروتز جایگزین می شود. هدف از جراحی پروتز هیپ رفع شکایات بیمار مانند درد مفصل ران، محدودیت حرکتی مفصل و مشکل در راه رفتن و بازگرداندن بیمار به زندگی فعال است.
متخصص ارتوپدی،
فلوشیپ جراحی ستون فقرات و جراحی های کم تهاجمی آندوسکوپیک ستون فقرات،
دوره تکمیلی جراحی زانو و لگن و آرتروپلاستی (تعویض مفاصل) و آرتروسکوپی
